روزهای بی‌عیب‌ونقصِ ویم وندرس داستان مردی‌ست در توکیو که روزها را با شست‌وشو و تمیزکاری دستشویی‌های عمومی می‌گذراند و شب‌ها پیش از آن‌که بخوابد کتاب می‌خواند. سال‌ها پیش وندرس گفته بود سینما برایش پیش از اُزو وجود نداشته و حالا، در هفتاد و چند سالگی، در سرزمینِ اُزو روزمرگی‌های مردی را به‌دقت تصویر می‌کند که ظاهراً هیچ اتفاق عجیبی در زندگی‌اش نمی‌افتد و صاحب یک زندگی معمولی‌ست. نکته همین است، یا دست‌کم این‌طور به نظر می‌رسد که همین روزمرگی منبع اصلی زندگی‌ست؛ نظم و روالی که هر آدمی برای خودش در نظر می‌گیرد و همه‌چیز را با چنان دقتی پیش می‌برد که انگار مشغول انجام مهم‌ترین کار دنیاست. اما چه نیازی به کلمه‌ی انگار است؟ اگر در آن لحظه باورش این است که دارد مهم‌ترین کار دنیا را می‌کند، پس حتماً تمیز کردن دستشویی عمومی و برق انداختنش مهم‌ترین کار دنیاست. همه‌ی این کارها را می‌کند که با خیال آسوده به خلوت خودش برسد و اتفاقاً باید این نکته را هم همین‌جا نوشت که هیرایاما اصلاً آدمی منزوی نیست، آدمی‌ست که می‌خواهد مجموعه‌ی شخصی‌اش را کامل کند، کتاب‌هایی را که دوست می‌دارد بخواند و غذاهای موردعلاقه‌اش را بخورد. هر روز عکس می‌گیرد و بهترین عکس‌ها را جدا می‌کند و نگه می‌دارد. آسمانِ آبی را نگاه می‌کند و لبخند بخش جدایی‌ناپذیر صورتش است. حتی در چنین زندگی منظم و دقیقی هم ممکن است لحظه‌هایی پیش بیاید که همه‌چیز تغییر کند؛ لحظه‌ای که خوشی‌ها و ناخوشی‌ها یکی می‌شوند و اشک و خنده از پیِ هم می‌آیند. عجیب است، اما این دقیقاً همان چیزی‌ست که در روزهای بی‌عیب‌ونقص می‌افتد.
ترجمه‌ی دقیق عنوان فیلم تازه‌ی آلیچه رورواخر (La chimera) اصلاً آسان نیست؛ چون در اسطوره‌شناسی کیمرا هیولایی‌ست که سرِ شیر دارد و تنِ بُز و دمِ مار و دهانش را که باز می‌کند آتش بیرون می‌زند. درعین‌حال می‌شود فیلم را به خواب‌وخیال یا خیالِ واهی هم ترجمه کرد که اتفاقاً از دنیای آرتورِ فیلم هم دور نیست. رورواخر در این سال‌ها همیشه گوشه‌ی چشمی به فللینی و دنیای کارناوال‌گونه‌اش داشته، اما این‌بار به نظر می‌رسد همین خواب‌وخیال راه را نشانش داده؛ این‌که زندگی و عشق را نه روی زمین که زیرِ زمین جست‌وجو کند؛ با بیرون کشیدن مجسمه‌هایی که زیر خروارها خاک خفته‌اند؛ کاری که آرتور به‌خوبی از پسِ آن برمی‌آید. آن حال‌وهوای عجیبی که در برش می‌گیرد و آن حس غریبی که هدایتش می‌کند به زیرِ زمین و می‌کشاندش به وادی مرده‌ها، مقدمه‌ی همه‌ی اتفاق‌های عجیبی‌ست که می‌افتد. اما این داستان عاشقانه‌ی غریب به ایتالیایی‌ترین شکل ممکن روایت می‌شود؛ با همان شیرینی و تلخیِ هم‌زمانی که اصلاً سینمای ایتالیا را شکل داده، با شور و شوقی که فقط در بهترین فیلم‌های ایتالیایی می‌شود دید و البته با وهم و خیالی که شاید نتیجه‌ی آن آب‌وخاک است.
آقامعلم این فیلم هر بار که کاری می‌کند، یا حرفی می‌زند، تماشاگرش را یاد فیلم‌های قبلی جیلان می‌اندازد؛ آدمی که خوب و بدش درهم است؛ در واقع هیچ کلمه‌‌ای شاید به اندازه‌ی خودِ آدمیزاد کمک نمی‌کند که از حال‌وروزش باخبر شویم. این‌بار نورای جنبه‌های تازه‌ای از دنیای جیلان را نشان می‌دهد؛ آدمی که زندگی را دوست دارد و گپ زدن با دیگران را هم دوست دارد و با این‌که می‌فهمد دیگران چه توقعی ازش دارند سعی می‌کند به روی خودش نیاورد و راه خودش را برود. اما نکته‌ی اصلی فیلم، اگر اصلاً بشود روی چیزی تمرکز کرد و چیزهای دیگری را که در فیلم هستند نادیده گرفت، پیوند انسانی‌ای‌ست که شکل می‌گیرد و با این‌که ممکن است در قالب کلمات زیادی غیرسینمایی و غیرهنری به نظر برسد، اصلاً به جست‌وجوی راهی برای رعایتِ انسان است.
ناتالی لژه نوشته که بعدِ مرگِ باربارا لودن، شبی یا روزی، مارگریت دوراس و الیا کازان، در سالن یکی از هتل‌های بزرگ پاریس گرم گفت‌وگو بوده‌اند و دوراس یک‌دفعه به کازان، که همسرِ لودنِ مرحوم بوده، گفته واندای باربارا لودن فیلمی‌ست درباره‌ی کسی، درباره‌ی آدمی بخصوص. شما چی؟ شما تا حالا فیلمی درباره‌ی آدمی بخصوص فیلم ساخته‌اید؟ بعد هم برای کازان توضیح داده که این کسی، یعنی این آدم بخصوص، آدمی‌ست که فیلم‌ساز بیرون کشیده، آدمی‌ست که می‌شود واقعاً دیدش، آدمی‌ست جدا از بافت اجتماعی‌ای که خودِ فیلم‌ساز هم شاید او را اولین‌بار آن‌جا دیده…
خون‌ریزی مغزی یک‌‌جور خون‌ریزی داخلی‌ست و همان‌طور که از اسمش پیداست در فضای داخلی جمجمه اتفاق می‌افتد و ظاهراً اصلی‌ترین دلیلش، یا یکی از مشهورترین دلایلش، ضربه‌‌ی محکمی‌ست که به سر وارد می‌شود. مثلاً دارید از دری رد می‌شوید و سرتان را محکم می‌کوبید بالای در و با این‌که آن لحظه درد را با همه‌ی وجودتان حس کرده‌اید، فکر می‌کنید نه، چیزی نیست، بدتر از این هم سرم آمده، خوب می‌شود. اما از آن‌جا که همان لحظه که درد را حس کرده‌اید، احتمالاً رگی درون جمجمه پاره شده و این حرف‌ها را برای دلخوشیِ خودتان زده‌اید. خون‌ریزی درست همان لحظه، یا لحظه‌ای بعد شروع می‌شود و هر لحظه که دیر بجنبید ممکن است یک قدم به مرگ نزدیک‌تر شوید؛ شاید همان‌طور که یک‌سال‌ونیم قبلِ آنکهگرداب (۲۰۲۱) روز جمعه ۲۵ تیر ۱۴۰۰ روی پرده‌ی جشنواره‌ی فیلم کن برود، گاسپار نوئه‌ی پنجاه‌و‌پنج، یا پنجاه‌وشش ساله، در یک قدمی مرگ بوده؛ هرچند نمی‌دانیم و جایی هم نگفته سرش به در خورده، یا روی زمین افتاده، یا اصلاً بلای دیگری سرش آمده، اما تشخیص قطعی پزشکان این بوده که خون‌ریزی مغزی اتفاق افتاده و جانش در خطر است و آن‌طور که خودِ نوئه، یک‌سال‌ونیم بعد، در مصاحبه‌هایش گفته، وضعیت از این هم خطرناک‌تر بوده؛ داشته می‌مُرده، واقعاً داشته می‌مُرده. * کم پیش می‌آید آدمی که تا پای مرگ رفته، داستان آن لحظههای آخر را برای دیگران تعریف کند؛ چون این‌طور که پیداست تنهایی دمِ مرگ، لحظه‌ای که آدم با چشم‌های باز یا بسته تنهایی‌اش را پررنگ‌تر از همیشه می‌بیند، چیزی نیست که دلش بخواهد با دیگران در میان بگذارد؛ چون از آن چیزهای خصوصی‌‌ست که هر کسی ترجیح می‌دهد فقط خودش از آن خبر داشته باشد. اما چیزی که چنین آدمی ظاهراً بدش نمی‌آید با دیگران در میان بگذارد، این است که مرگ را دیده و چشم در چشمش دوخته و دوباره به زندگی برگشته؛ مثل افسانه‌ها و اسطوره‌هایی که مردمانی از دنیای زنده‌ها پا به دنیای مرده‌ها می‌گذاشتند و در بازگشت بصیرت و معرفت تازه‌ای نصیب‌شان می‌شد. نمی‌دانم، ولی شاید به همین دلیل، یا دلایلی شبیه این، گاسپار نوئه در بیش‌تر مصاحبه‌های بعدِ گرداب مواجهه‌اش با مرگ را یادآوری می‌کند. درست یادم نیست بار چندم بود که گرداب را دیدم و بعد رفتم سراغ گوگل و چندتایی از مصاحبه‌هایش را تماشا کردم؛ در واقع آن‌هایی را که زیرنویس انگلیسی داشتند و در یکی از این مصاحبه‌ها که واقعاً یادم نمی‌آید با چه شبکه‌ی تلویزیونی‌ای بود، ولی یادم می‌آید تی‌شرت مشکی ساده‌ای به تن داشت، نوئه مدام به خاطره‌ی این مرگِ ناتمام برمی‌گشت؛ انگار جواب همه‌چیز، حتی دوپاره شدن تصویر که از نورِ جاودان پا به گرداب گذاشته، در این ناتمامی مرگ بود، یا در بازگشت به زندگی و وقتی مصاحبه‌کننده پرسید خودش فکر نمی‌کند فیلم کمی طولانی‌ست؟ به‌سرعت جواب داد نه؛ چون کُندترین و معمولی‌ترین و پیش‌پاافتاده‌‌ترین لحظههای زندگی هم در لحظه‌ی آخری که آدم فکر می‌کند همه‌چیز به پایان رسیده، آن‌قدر لذت‌بخشند که با خودت فکر می‌کنی کاش بیش‌تر طول می‌کشیدند؛ کاش ادامه داشتند؛ فقط چند ساعت، چند دقیقه، چند ثانیه بیش‌تر.
